iletisim@ekostrateji.com 

Sürdürülebilirlik Raporlamalarında Senaryo Analizi

Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) çerçevesinde, senaryo analizi uygulamaları, şirketlerin iklimle ilgili riskler ve fırsatları değerlendirmesi açısından önemli bir araç olarak öne çıkmaktadır. Bu bağlamda, senaryo analizi, geleceğe dair belirsizlikleri anlamlandırarak stratejik karar alma süreçlerine yön vermek için güçlü bir yöntem sunar. İşletmeler, bu analiz sayesinde hem kısa hem de uzun vadeli iklim risklerini değerlendirme imkanı bulur ve sürdürülebilir büyüme hedeflerini daha somut bir zemine oturtabilir. TSRS’nin gerektirdiği senaryo analizi süreçleri, hem fiziksel hem de geçiş risklerini ele alarak şirketlerin iklim değişikliğiyle mücadelede stratejik olarak hazırlanmasını sağlayacak bir altyapı sunmaktadır.

Senaryo analizi, özellikle TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) rehberliğinde geliştirilmiş yöntemler ışığında, işletmelerin iklim değişikliğinin finansal etkilerini anlamalarını ve bu doğrultuda kararlar almasını kolaylaştırır. Bu analiz, gelecekteki olasılıkları keşfetmek için sistematik bir çerçeve sağlar ve işletmelerin dayanıklılığını artırmak amacıyla risk yönetimi ve fırsat değerlendirmesi süreçlerini entegre eder. Bu çerçevede hazırlanmış rehber, finans ekiplerinin senaryo analizi süreçlerine katkıda bulunmasını ve bu analizlerin sonuçlarını stratejik planlara entegre etmelerini teşvik etmektedir.

Senaryo Analizi Nedir? 

Senaryo analizi, organizasyonların gelecekteki olası olayları keşfetmek ve değerlendirmek için kullandığı stratejik bir araçtır. Bu yöntem, belirli bir sonuca giden gelişim yollarını tanımlayan varsayımsal senaryolar oluşturmayı içerir. Geleceği tahmin etmek veya öngörmek amacı taşımaz; bunun yerine, gelecekteki sonuçları etkileyebilecek kritik unsurları belirlemeye odaklanır. Bu nedenle senaryo analizi, stratejik planlama açısından son derece değerlidir ve organizasyonların belirsizliklerle başa çıkmasına ve farklı olasılıklara hazırlanmasına yardımcı olur.

İş dünyasında senaryo analizi, şirketlerin geleneksel düşünce tarzlarını sorgulamasına ve gelecekteki gelişim için alternatif yolları keşfetmesine olanak tanır. Örneğin, iklim değişikliği bağlamında senaryo analizi büyük bir önem kazanır. Bu analiz yöntemi, potansiyel iklim risklerinin ve fırsatlarının nasıl gelişip işletmeler üzerinde nasıl etkili olabileceğini değerlendirmeye olanak tanır ve böylece bilinçli kararlar alınmasını sağlar.

İklimle ilgili Finansal Açıklamalar Görev Gücü (Task Force on Climate-related Financial Disclosures – TCFD), senaryo analizini iklimle ilgili risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi için kritik bir yaklaşım olarak önermektedir. TCFD, organizasyonların Paris Anlaşması hedeflerine uygun olarak küresel sıcaklık artışını 2°C’nin altında tutmayı amaçlayan senaryoları da içeren bir dizi senaryoyu incelemesini önerir. Bu senaryolar genellikle emisyonları azaltmaya yönelik politika, teknoloji, pazar ve itibar değişikliklerini içeren “geçiş risklerini” kapsar. Ayrıca, “fiziksel riskler” senaryoları ise sıcaklık artışı, deniz seviyesinin yükselmesi ve kuraklık, fırtına gibi aşırı hava olaylarının sıklık ve şiddetindeki değişiklikler gibi çevresel etkiler üzerine odaklanır.

Senaryo analizini benimseyen organizasyonlar, iklim değişikliğinin finansal performans ve operasyonel dayanıklılık üzerindeki etkilerini daha iyi anlayabilir. Bu da, belirsizliklerle başa çıkabilen, uzun vadeli sürdürülebilirliği sağlayan sağlam ve uyarlanabilir stratejiler geliştirmelerini sağlar.

Senaryo Analizi Neden Kullanılır? 

Senaryo analizi, 1970’lerden beri işletmeler tarafından stratejilerini geliştirmek ve stres testleri yapmak amacıyla kullanılan önemli bir araçtır. Özellikle iklimle ilgili sorunları modellemek için kullanımı oldukça yenidir. İklim değişikliğinin fiziksel risklerinin tam zamanlamasını ve boyutunu öngörmek imkânsızdır; ancak bu risklerin orta ve uzun vadede ortaya çıkma olasılığının yüksek olduğunu biliyoruz. Bu belirsizlik, işletmelerin iklim değişikliğinin iş performansları üzerindeki potansiyel etkilerini anlamalarını zorlaştırır. Bu nedenle, işletmelerin iklimle ilgili risklerin ve fırsatların iş üzerindeki etkilerini değerlendirmeleri ve bu risklere uygun stratejik planlar ve risk yönetimi yöntemleri tasarlamaları kritik bir öneme sahiptir.

Senaryo analizi, işletmeler tarafından aşağıdaki nedenlerle yaygın olarak kullanılan güçlü bir araçtır:

  • Gelecekteki olasılıkların bütünsel bir görünümünü sunar: Senaryo analizi, geleceğin sunabileceği farklı olasılıkları kapsamlı bir şekilde değerlendirir.
  • Farklı gelecekteki durumların ve bunların gelişim süreçlerinin daha iyi analiz edilmesini sağlar: Bu analiz yöntemi, olası gelecekteki durumların nasıl evrilebileceğini daha derinlemesine anlamaya olanak tanır.
  • Karmaşık meseleleri yönetmek ve iletmek için mantıklı ve şeffaf bir süreç sunar: Bu sayede işletmeler, karmaşık sorunları daha etkili bir şekilde ele alabilir ve paydaşlarla daha açık bir iletişim kurabilir.
  • Daha iyi planlama ve eylem planlarının oluşturulmasına yardımcı olur: Senaryo analizi, tetikleyici noktaları belirleyerek daha anlamlı stratejiler geliştirilmesine olanak tanır.
  • Mevcut stratejilerin stres testine tabi tutulmasına imkân tanır: İşletmelerin mevcut stratejilerini çeşitli olası sonuçlar karşısında test etmesini sağlar ve gelecekteki şoklara karşı daha hızlı yanıt verilmesine yardımcı olur.
  • Sermaye tahsisini destekler: Varlık portföylerini ve yatırım fırsatlarını test ederek zayıf yönleri belirlemeye olanak tanır.

Temel olarak, senaryo analizi, işletmelere mevcut stratejilerini çeşitli olasılıklar ışığında test etme fırsatı sunar. Bu da, gelecekteki potansiyel risklere ve fırsatlara karşı hazırlık yapmalarını ve alternatif eylem planları geliştirmelerini sağlar.

Kullanılabilecek Farklı Senaryolar

İklimle ilgili senaryolar, işletmelerin ve politika yapıcıların iklim değişikliği karşısında potansiyel risk ve fırsatları değerlendirmelerine olanak tanıyan güçlü analiz araçlarıdır. Bu senaryolar, gelecekteki kırılganlıkları analiz etmek ve olası sonuçlara hazırlıklı olmak için kullanılır. Senaryoları oluşturmak için gelecekteki nüfus büyüklüğü, ekonomik faaliyetler, yönetim yapılarındaki değişiklikler, toplumsal değerler ve teknolojik dönüşüm kalıpları gibi çeşitli unsurların tahmini yapılır. Bunun yanı sıra ekonomik ve enerji modellemeleri, bu tür faktörlerin iklim üzerindeki etkilerini analiz etmek ve nicel olarak ifade etmek için önemli araçlar arasında yer alır.

İşletmelerin kullanabileceği senaryolar genel olarak iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Birinci kategori, geçiş senaryolarıdır. Bu tür senaryolar, farklı politika sonuçlarını analiz ederek belirli sıcaklık hedeflerine ulaşmayı amaçlar. Örneğin, Paris Anlaşması kapsamında belirlenen 1.5°C veya 2°C gibi sıcaklık artışı hedeflerine ulaşmak için ne tür politikaların benimsenmesi gerektiğini inceler. Bu senaryolar, enerji ve ekonomik sistemlerdeki potansiyel dönüşüm yollarını ve bu dönüşümlerin uygulanabilirliğini değerlendirir. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) gibi kuruluşlar, geçiş senaryolarını kullanarak düşük karbon politikalarının etkilerini analiz eder ve bu politikaların enerji piyasası üzerindeki yansımalarını ortaya koyar.

İkinci kategori ise fiziksel risk ve emisyon tabanlı senaryolardır. Bu senaryolar, atmosferdeki sera gazı (GHG) konsantrasyonlarının belirli seviyelerinden hareketle, bu konsantrasyonların neden olabileceği sıcaklık artışlarını ve iklim üzerindeki etkilerini değerlendirir. Örneğin, atmosferdeki karbon dioksit ve diğer sera gazlarının artışı, küresel sıcaklık artışlarına ve bu artışın beraberinde getirdiği aşırı hava olaylarına neden olabilir. Bu tür senaryolar, gelecekteki emisyon seviyelerinin iklim üzerindeki etkilerini tahmin etmeye ve fiziksel risklere karşı hazırlık yapılmasına olanak tanır. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), bu tür fiziksel risk senaryoları geliştirerek farklı iklim geleceklerini tanımlamakta ve sera gazı emisyonlarının azaltılmasının önemini vurgulamaktadır.

Bu senaryoların her ikisi de işletmelere iklim değişikliği ile ilgili belirsizlikleri daha iyi anlamaları için stratejik bir rehberlik sunar. Geçiş senaryoları, işletmelerin düşük karbonlu bir geleceğe nasıl uyum sağlayacaklarını planlamalarına yardımcı olurken, fiziksel risk senaryoları, iklim değişikliğinin işletmelerin operasyonları, tedarik zincirleri ve finansal performansı üzerindeki potansiyel etkilerini anlamalarına olanak tanır. İşletmeler, bu senaryoları kullanarak uzun vadeli risklere karşı dayanıklılıklarını artırabilir, geleceğe dair stratejik planlarını geliştirebilir ve fırsatları daha etkili bir şekilde değerlendirebilir.

Açıklayıcı ve Normatif Senaryolar

Açıklayıcı ve normatif senaryolar, işletmelerin ve organizasyonların geleceği anlamlandırmasına yardımcı olan iki farklı analiz yaklaşımıdır. Bu tür senaryolar, ekonomik, sosyal ve fiziksel faktörlerin gelecekteki olası yollarını inceleyerek, belirsizlikler ve riskler karşısında stratejik bir rehberlik sunar. Açıklayıcı senaryolar, farklı olasılıkları araştırarak, işletmelerin mevcut durumdan gelecekteki potansiyel durumlara nasıl geçebileceğini değerlendirmelerine imkân tanır.

Açıklayıcı senaryolar, ekonomik, sosyal ve fiziksel sürücülerin olası gidişatlarına dayanarak bir dizi makul geleceği inceler. Bu senaryolar, geçmiş eğilimlerin ekstrapolasyonlarına veya değişim süreçlerine dair bilinen bilgiler ışığında geleceğin nasıl şekillenebileceğini tanımlar. Açıklayıcı senaryolar, üst düzey sorunların tanımlanması ve iklimle ilgili risklerin potansiyel sonuçlarının anlaşılması için kullanılır. Örneğin, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) senaryoları, mevcut sera gazı (GHG) konsantrasyonu seviyelerini ve bu seviyelerin gelecek yıllarda nasıl değişebileceğini, dolayısıyla farklı sıcaklık artışı seviyelerine nasıl yol açabileceğini modellemektedir.

Şirketler hem açıklayıcı hem de normatif senaryoların bir kombinasyonunu kullanabilir. Ancak, İklimle İlgili Finansal Açıklamalar Görev Gücü (TCFD) tarafından sağlanan rehberlik, organizasyonların birçok olasılığı kapsayan bir dizi senaryoya odaklanmasını önerir. Firmalardan, iklimle ilgili riskleri ileriye dönük bir anlayışla değerlendirmeleri beklendiğinden, yeni bir iklimle ilgili ölçüt olan dolaylı sıcaklık artışı (ITR) kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Bu ölçüt, belirli bir varlığın (örneğin bir şirketin) veya bir varlık portföyünün, fonun ya da yatırım stratejisinin sera gazı emisyonlarıyla ilişkili küresel sıcaklık artışını tahmin etmeye çalışır.

ITR ölçütleri, karbon maruziyetine dair ileriye dönük bir bakış açısı sağlayarak, farklı endüstrilere, şirketlere ve varlık sınıflarına uygulanabilir. Bu sayede işletmeler, gelecekte karşılaşabilecekleri potansiyel riskleri daha iyi analiz edebilir ve bu risklere yönelik stratejilerini güçlendirebilir. Açıklayıcı senaryolar, özellikle farklı olasılıklara göre stratejik karar alma süreçlerini yönlendirmede kilit bir rol oynar.

Normatif Senaryolar

Normatif senaryolar, belirli bir hedefe yönelik olarak tasarlanmış geleceği tanımlayan analiz araçlarıdır. Bu senaryolar, arzu edilen veya kaçınılması gereken bir geleceği tasvir eder ve bu geleceğe ulaşılmasını sağlayacak (veya ondan uzaklaşılacak) adımları belirler. Normatif senaryolar, gelecekteki bir durumu sabit bir hedef olarak belirler ve bu noktadan geriye doğru giderek, mevcut durumdan bu hedefe ulaşmak için hangi stratejik kararların ve eylemlerin gerektiğini analiz eder. Bu yöntem, genellikle “geri projeksiyon” (back-casting) olarak adlandırılır ve geleceğe yönelik belirli bir hedefe ulaşmak için gerekli olan yol haritasını anlamaya odaklanır.

Normatif senaryoların en önemli örneklerinden biri, 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşmayı hedefleyen iklimle ilgili senaryolardır. Bu senaryolar, küresel sıcaklık artışını sınırlamak ve karbon nötrlüğünü sağlamak amacıyla, sera gazı emisyonlarının nasıl azaltılacağına yönelik adımları detaylandırır. Belirlenen bu hedefe ulaşmak için gerekli politika değişiklikleri, teknolojik yenilikler ve sektörel dönüşümler analiz edilir.

Bu tür senaryolar, işletmeler ve hükümetler tarafından genellikle spesifik hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflere ulaşmak için uygulama planlarının hazırlanmasında kullanılır. Örneğin, bir ülke veya şirket, belirli bir yılda enerji üretiminde fosil yakıt kullanımını tamamen sona erdirmeyi hedefliyorsa, bu hedefe ulaşmak için hangi adımların atılması gerektiği, normatif senaryolar sayesinde planlanabilir. Bu süreç, hem kısa hem de uzun vadeli karar alma süreçlerini şekillendirmek için stratejik bir çerçeve sunar.

Normatif senaryoların temel amacı, bir organizasyonun ya da toplumun belirli bir hedefe ulaşmak için hangi adımları atması gerektiğini netleştirmektir. Bu senaryolar, iklimle ilgili risk ve belirsizliklerin değerlendirilmesinden ziyade, belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik yol haritalarının oluşturulmasında kullanılır. Örneğin, bir enerji şirketi, belirli bir tarihe kadar tüm faaliyetlerinde yenilenebilir enerji kaynaklarına geçmeyi hedefliyorsa, normatif senaryolar bu geçişin maliyetlerini, teknolojik gerekliliklerini ve düzenleyici değişikliklerini analiz eder. Bu tür senaryolar, somut hedefler belirlemek ve bu hedeflere ulaşmak için uygulanabilir planlar geliştirmek açısından kritik bir öneme sahiptir.

Fiziksel ve Geçiş Riskleri

Fiziksel ve geçiş riskleri, iklim değişikliğinin işletmeler üzerinde yarattığı iki temel risk kategorisini ifade eder. Bu risklerin her biri, farklı türde etkiler ve finansal sonuçlar doğurarak işletmelerin stratejik karar alma süreçlerini şekillendirmekte kritik bir rol oynar. Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD), şirketlerin iklimle ilgili risklerini analiz ederken bu iki kategoriyi detaylı bir şekilde ele almalarını önerir. Fiziksel riskler, doğrudan çevresel değişimlerden kaynaklanırken; geçiş riskleri, düşük karbonlu bir ekonomiye geçiş sürecinde ortaya çıkan zorluklarla ilgilidir. Bu nedenle, her iki risk kategorisi de işletmelerin uzun vadeli sürdürülebilirlik hedeflerini gerçekleştirebilmeleri için dikkatle değerlendirilmelidir.

Geçiş riskleri, toplumun enerji sistemlerini, teknolojilerini ve politikalarını karbonsuzlaştırma sürecinde karşılaşabileceği sorunları ifade eder. Küresel sıcaklık artışını sınırlamak için belirlenen hedeflere ulaşmak adına gerekli değişiklikler, ekonomik faaliyetler ve tüketici davranışları üzerinde doğrudan etki yaratır. Öte yandan, fiziksel riskler, iklim değişikliğinden kaynaklanan doğal olaylar ve bunların işletmelerin operasyonları üzerindeki yıkıcı etkileri ile ilgilidir. Bu etkiler, artan sıcaklıklar, deniz seviyesinin yükselmesi, seller ve aşırı hava olayları gibi fiziksel değişimlerin neden olduğu riskleri kapsar. Her iki risk kategorisi de, işletmelerin stratejik planlamalarını ve risk yönetimi yaklaşımlarını dönüştürmek için önemli birer faktördür.

Geçiş Riskleri ve İklim Senaryoları

Geçiş riskleri, işletmelerin düşük karbonlu bir ekonomiye geçiş sırasında karşılaşabilecekleri ekonomik ve operasyonel zorlukları tanımlar. Bu riskler, yeni iklim politikaları ve teknolojilerinin uygulanmasıyla ortaya çıkabilir. Özellikle, enerji arzı ve sera gazı emisyonları ile ilgili politikalar, ekonomik faaliyetler ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) gibi makroekonomik göstergelerle yakından ilişkilidir. Geçiş risklerini anlamak ve yönetmek, işletmelerin bu değişim sürecine uyum sağlayabilmesi için kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda kullanılan geçiş senaryoları, belirli bir sıcaklık sınırını korumak için hangi politikaların ve teknolojilerin uygulanması gerektiğini öngörmeye çalışır. Senaryolar, gelecekteki potansiyel durumları analiz ederek karar vericilere stratejik rehberlik sağlar. Örneğin, enerji verimliliğini artırmak veya yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapmak gibi değişimler, geçiş senaryolarında sıkça incelenen konular arasındadır.

Geçiş senaryoları, genellikle modellemelere dayanarak, enerji tüketimi ve emisyonların ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini analiz eder. Bu senaryolar, teknoloji geliştirme hızına, politikaların uygulanma zamanlamasına ve pazar dinamiklerindeki değişimlere bağlı olarak hızlı ya da yavaş bir geçiş sürecini öngörebilir. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) ve benzeri kuruluşlar, geçiş senaryolarını detaylandırarak farklı sektörler için yol haritaları sunar. Bu senaryolar, işletmelerin gelecekte karşılaşabilecekleri fırsat ve tehditleri daha iyi anlamalarını ve bu doğrultuda uygun stratejiler geliştirmelerini sağlar.

Geçiş Risklerinin Finansal Etkileri

Geçiş riskleri, işletmeler üzerinde önemli finansal etkiler doğurabilir ve bu etkiler, politika, teknoloji, pazar ve itibar gibi çeşitli alanlarda ortaya çıkabilir. Politika ve hukuki riskler, sera gazı emisyonlarına yönelik yeni düzenlemeler ve uyumluluk gerekliliklerinden kaynaklanır. Örneğin, karbon fiyatlandırması ve emisyon raporlama yükümlülükleri, işletmelerin operasyonel maliyetlerini artırabilir. Aynı zamanda, yeni politikalar nedeniyle bazı varlıklar değer kaybedebilir veya işletmeler daha yüksek sigorta primleri ile karşılaşabilir. Ayrıca, bu düzenlemelere uyum sağlanmaması durumunda hukuki yaptırımlar ve cezalar, işletmelerin mali istikrarını tehdit edebilir.

Teknolojik riskler, işletmelerin mevcut ürün ve hizmetlerini daha düşük emisyonlu alternatiflerle değiştirmek zorunda kalmasından kaynaklanır. Bu değişim, genellikle yüksek maliyetli araştırma ve geliştirme faaliyetlerini ve yeni teknolojilere yapılan yatırımları gerektirir. Ancak, bu yatırımlar her zaman başarılı olmayabilir ve bu da finansal kayıplara yol açabilir. Ek olarak, yeni teknolojilere geçiş sürecindeki yüksek sermaye harcamaları, işletmelerin kârlılıklarını olumsuz etkileyebilir. Bu durum, özellikle enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren şirketler için büyük bir zorluk teşkil eder.

Pazar riskleri ise tüketici tercihleri ve piyasa dinamiklerindeki değişimlerden kaynaklanır. Düşük karbonlu ürünlere yönelik artan talep, geleneksel ürün ve hizmetlerin talebini azaltabilir. Aynı zamanda, ham madde fiyatlarındaki dalgalanmalar ve enerji maliyetlerindeki ani değişimler, işletmelerin gelirlerini azaltabilir. Tüketici davranışlarındaki bu değişiklikler, işletmelerin stratejik planlarını yeniden gözden geçirmesini gerektirir. Özellikle enerji fiyatlarındaki beklenmedik artışlar, işletmelerin finansal planlamalarını ciddi şekilde etkileyebilir.

İtibar riskleri ise işletmelerin toplumdaki algısı ve paydaşlarının tepkileriyle ilgilidir. Tüketicilerin çevreye duyarlı ürün ve hizmetlere yönelmesi, iklim değişikliğiyle mücadele etmeyen şirketler için olumsuz bir itibar yaratabilir. Bu durum, müşteri kaybına, iş gücünün moralinin düşmesine ve yatırımcı güveninin azalmasına neden olabilir. Ayrıca, olumsuz bir kamuoyu algısı, işletmelerin sermaye erişimini zorlaştırabilir ve yeni yatırımların önünü kesebilir. İtibar kaybı, sadece kısa vadeli gelirleri değil, aynı zamanda uzun vadeli büyüme ve sürdürülebilirlik hedeflerini de tehlikeye atabilir.

Akut Riskler

Akut riskler, kasırga, sel, fırtına gibi aşırı hava olaylarının şiddetindeki artıştan kaynaklanır. Bu tür olaylar, genellikle hızlı ve yıkıcı etkiler yaratır. Örneğin, bir kasırga, fabrikaların kapanmasına veya tedarik zincirinin kesintiye uğramasına neden olabilir. Bu da üretim kapasitesinde düşüşe ve gelir kaybına yol açar. Ayrıca, sağlık ve güvenlik üzerinde yarattığı olumsuz etkiler nedeniyle iş gücü maliyetleri artabilir. Çalışanların devamsızlık oranları yükselir ve iş gücü kayıpları yaşanabilir.

Kronik Riskler

Kronik riskler, iklimdeki uzun vadeli değişiklikler nedeniyle ortaya çıkar. Örneğin, yağış düzenlerindeki değişiklikler ve hava koşullarındaki aşırı dalgalanmalar, tarımsal üretimi olumsuz etkileyebilir. Ortalama sıcaklıkların yükselmesi ve deniz seviyesindeki artış, bazı bölgelerde emlak ve altyapı varlıklarına zarar verebilir. Bu durum, mevcut varlıkların değer kaybına ve erken emekliye ayrılmasına neden olabilir. Ayrıca, hidroelektrik santraller için yetersiz su tedariki veya fosil yakıtla çalışan enerji santralleri için soğutma suyu eksikliği gibi operasyonel sorunlar, işletme maliyetlerini artırabilir.

Kronik risklerin finansal etkileri arasında sermaye harcamalarındaki artış, düşük satış ve üretim hacmi nedeniyle gelir kayıpları, ayrıca yüksek riskli bölgelerdeki varlıklar için sigorta primlerinin artması ve sigorta teminindeki zorluklar yer alır. Örneğin, yüksek riskli bir bölgede yer alan bir işletme, sigorta maliyetlerinin artmasıyla karşı karşıya kalabilir veya sigorta kapsamına erişimde zorluklar yaşayabilir.

Senaryo Seçiminde Dikkate Alınması Gereken Faktörler

Senaryo analizi oluşturulurken dikkate alınması gereken çeşitli faktörler vardır. Bunlar, analiz kapsamı, zaman ufku, senaryo sayısı ve senaryoların kaynakları gibi unsurları içerir. Her bir faktör, senaryo analizinin etkinliğini ve işletmeler için stratejik değerini artırmada kritik bir rol oynar.

Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD) rehberine göre, işletmelerin iklimle ilgili risk ve fırsatların iş süreçlerini nasıl etkilediğini değerlendirebilmesi için analiz kapsamının geniş tutulması gerekmektedir. Senaryo analizi, ideal olarak, işletmenin tedarik zinciri ve dağıtım ağları dâhil olmak üzere tüm operasyonlarını kapsamalıdır. Ancak, tüm iş alanlarında iklim değişikliğinin etkilerini detaylı bir şekilde değerlendirmek oldukça zordur. Bu nedenle, bir işletmenin tek bir analiz döngüsünde tüm faaliyetlerini kapsaması gerçekçi değildir. Bunun yerine, aşamalı bir yaklaşım benimsenerek, önce işletmenin en kritik iş alanlarına odaklanılması daha etkili olabilir.

Bu aşamalı yaklaşım, belirli coğrafi bölgeler, iş birimleri, varlık sınıfları veya ürün grupları temelinde tasarlanabilir. Örneğin, işletme ilk yıllarda en yüksek öneme sahip olan risk alanlarını analiz edebilir ve böylece derinlemesine bir analiz yapılmasını sağlar. Daha sonra, bu analiz sonuçları sistematik bir şekilde tüm iş süreçlerine entegre edilebilir. TCFD, işletmelere iklimle ilgili konuların diğer risklerle nasıl ilişkilendirildiğini belirlemek için maddi unsurları değerlendirme konusunda rehberlik eder. Bu bağlamda, işletmenin finans ekibi, değerlendirme sürecinde önemli bir rol oynar ve analiz kapsamının tanımlanmasında destek sağlar.

Zaman ufku, senaryo analizinde önemli bir diğer faktördür ve belirli bir noktada gelecekteki bir durumu tanımlamaya hizmet eder. Ancak, uygun bir zaman ufku seçimi sırasında bazı dengelemeler yapılmalıdır. Çok kısa bir zaman ufku seçildiğinde, gelişmeler yeterince farklılaşmamış olabilir ve analiz sınırlı kalabilir. Öte yandan, çok uzun bir zaman ufku belirsizliklerin artmasına ve analizin karmaşıklığının aşırı derecede yükselmesine neden olabilir. Bu nedenle, senaryo analizi için zaman ufku belirlenirken sonuçların gerçekçi, uygulanabilir ve kuruluşlar için stratejik eylemlere dönüşebilir olmasını sağlayacak bir denge sağlanmalıdır.

Zaman ufku genellikle senaryo analizinin amacına bağlı olarak değişir. Daha kısa zaman dilimleri, genellikle işletmelerin planlama süreçlerini veya düzenleyici sermaye gerekliliklerini analiz etmek için kullanılır. Daha uzun zaman dilimleri ise ekonomik, finansal veya toplumsal yapılar üzerindeki iklimle ilgili etkilerin değerlendirilebilmesi açısından faydalıdır. Ancak, uzun vadeli zaman ufukları genellikle daha yüksek belirsizlik seviyelerini de beraberinde getirir.

Şirketler, iklimle ilgili zaman ufuklarını belirlerken geleneksel planlama dönemlerinin ötesine geçerek iklim değişikliğinin etkilerini tam anlamıyla yakalamalıdır. TCFD‘nin tavsiyelerine göre, kısa, orta ve uzun vadeler için kesin zaman dilimleri tanımlanmaz; çünkü iklimle ilgili etkilerin işletmeler üzerindeki zamanlaması değişkenlik gösterebilir. Bunun yerine, işletmelere varlıklarının ömrü, karşı karşıya oldukları iklimle ilgili risklerin profili ve faaliyet gösterdikleri sektörler ile coğrafi bölgeler dikkate alınarak uygun zaman dilimlerini tanımlamaları önerilir.

Senaryo Sayısının Belirlenmesi

Birden fazla senaryo, bir şirketin çeşitli varsayımların oluşturduğu farklı sonuçların etkilerini analiz etmesine olanak tanır. Bu yaklaşım, işletmelerin olası sonuçların geniş bir yelpazesini değerlendirmesini sağlayarak potansiyel risk maruziyetlerini ve fırsatlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Farklı senaryolar, özellikle belirsizlikler altında, karar alma süreçlerinde işletmeler için stratejik bir rehber sunar.

Birçok şirket, senaryo analizine genellikle iki temel senaryoyla başlar. Bu senaryolar genellikle sıcaklık sonuçlarının zıt uçlarını temsil eder; biri yüksek sıcaklık artışı, diğeri ise düşük sıcaklık artışını hedefler. İki senaryo, nispeten basit ve anlaşılması kolay olduğundan, analiz süreci daha erişilebilir hale gelir. Ancak, çoğu senaryo analizi metodolojisi, işletmelerin üç veya dört senaryo geliştirmesini önerir. Daha fazla senaryo kullanmak, farklı varsayımların çok çeşitli sonuçlara nasıl yol açabileceğini keşfetme imkânı sağlar. Bu çeşitlilik, potansiyel riskler, fırsatlar ve belirsizlikler üzerinde daha iyi ve daha bilinçli bir değerlendirme yapılmasını sağlar.

Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD), senaryo sayısına ilişkin kesin bir öneride bulunmaz. Ancak, şirketlerden strateji dayanıklılığını farklı iklim senaryoları bağlamında açıklamalarını ister. TCFD’nin önerileri arasında, bir “2°C veya daha düşük sıcaklık” senaryosu gibi düşük karbonlu bir geçiş senaryosunun mutlaka değerlendirilmesi gerektiği vurgulanır. Bu, işletmelerin karbon azaltma hedeflerine yönelik stratejilerini geliştirmelerine yardımcı olur.

Senaryoların sayısı kadar çeşitliliği de önemlidir. Senaryoların çok homojen olması durumunda, analiz yetersiz kalabilir; çünkü farklı risk ve fırsatları değerlendirme yeteneği sınırlanır. Bu, A şeması (homojen senaryolar) olarak tanımlanabilir. Diğer yandan, çok az sayıda senaryo kullanılması (B şeması), belirsizliklerin yeterince kapsamlı bir şekilde ele alınmamasına neden olabilir. Bu durum, gelecekte karşılaşılabilecek potansiyel durumların gözden kaçmasına yol açabilir.

Bunun aksine, aşırı sayıda senaryo kullanılması (C şeması), analizi karmaşıklaştırabilir ve işletmeler için uygulanabilir eylem önerileri üretmeyi zorlaştırabilir. Çok fazla veri ve varsayım arasında kaybolmak, stratejik planlama süreçlerini yavaşlatabilir. İdeal durum, uygun sayıda ve çeşitli senaryoların bir arada kullanılmasıdır (D şeması). Bu durumda, senaryolar arasındaki çeşitlilik, farklı değişkenlerin ve sürücülerin etkilerini değerlendirerek daha dengeli ve kapsamlı bir analiz yapılmasını sağlar.

NOT: Bu yazı A4s tarafından yayımlanan “TCFD Climate Scenario Analysis” isimli sunumdan yararlanılarak hazırlanmıştır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

İletişim