Gönüllü karbon kredisi portföy tasarımı, Paris Anlaşması’nın küresel hedeflerine ulaşmak için şirketlerin oynayabileceği kritik bir rolü ortaya koymaktadır. Paris Anlaşması, küresel ısınmayı 1.5°C’nin altında tutma hedefi doğrultusunda, 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarının %45 oranında azaltılmasını ve 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşılmasını öngörmektedir. Bu hedeflere ulaşabilmek için yalnızca hükümetlerin değil, özel sektörün de aktif olarak harekete geçmesi gerekmektedir. Şirketler, bu süreçte üç kapsamda (doğrudan emisyonlar, satın alınan enerji kaynaklı emisyonlar ve değer zinciri emisyonları) derin ve hızlı azaltımlar gerçekleştirmek zorundadır. Bununla birlikte, operasyonlarının ötesine geçerek karbon denkleştirme projelerine yatırım yapmaları gerekmektedir. Tahminlere göre, bu hedeflere ulaşabilmek için özel sektörün yıllık trilyonlarca dolarlık yatırımları gerekmektedir.
Gönüllü karbon piyasası, şirketlere çevresel ve operasyonel hedeflerini desteklemek için önemli bir araç sunar. Bu piyasa, karbon azaltımı ve giderimi projelerine finansman sağlamak amacıyla yüksek kaliteye sahip karbon kredileri sunar. Karbon kredileri, şirketlerin operasyonel emisyonlarını azaltmalarını, kalan emisyonlarını dengelemelerini ve net sıfır hedeflerine ulaşmalarını destekler. Ancak, şirketlerin gönüllü karbon piyasasından yararlanmaları, yalnızca bu kredilere erişim sağlamakla sınırlı değildir. Karbon kredisi portföylerinin oluşturulması süreci, kredilerin türlerini seçmeyi ve bu türlerin şirketin uzun vadeli iklim hedefleriyle uyumlu olmasını sağlamayı da içermektedir. Şirketler, doğa temelli çözümler ile teknoloji temelli çözümler arasında dengeli bir portföy oluşturarak hem kısa vadeli karbon azaltma hedeflerine hem de uzun vadeli kalıcı karbon giderimi gereksinimlerine yanıt verebilir.
Doğa temelli çözümler, ormanların korunması, yeniden ağaçlandırma ve tarımsal iyileştirme projeleri gibi girişimleri içerir. Bu tür projeler, kısa vadede maliyet etkin karbon azaltımını sağlamak için kritik öneme sahiptir. Öte yandan, teknoloji temelli çözümler, doğrudan hava karbon yakalama ve biyokütle enerjiyle karbon yakalama gibi yenilikçi yöntemlerle uzun vadeli kalıcı karbon giderimi sunar. Doğa temelli çözümler, 2030 yılına kadar maliyet etkin karbon azaltımı ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayabilirken, teknoloji temelli çözümler daha kalıcı sonuçlar sunarak şirketlerin uzun vadeli net sıfır hedeflerine ulaşmalarını destekler.
Dengeli bir karbon kredisi portföyü oluşturmanın birçok avantajı bulunmaktadır. Çeşitlendirilmiş bir portföy, şirketlerin maliyetleri yönetmesine, gelecekteki kaynaklarını güvence altına almasına ve yan faydaları maksimize etmesine olanak tanır. Doğa temelli projeler, biyolojik çeşitlilik, su ve hava kalitesinin artırılması gibi çevresel faydalar sağlarken, teknoloji temelli projeler endüstriyel gelişime katkıda bulunur. Ayrıca, coğrafi bölgeler ve proje türleri arasında çeşitlendirme yapmak, teknolojik başarısızlık ya da teslimat sorunları gibi riskleri azaltır. Bu tür bir portföy aynı zamanda şirketlerin çevresel bağlılıklarını göstermelerine yardımcı olarak marka değerlerini ve itibarlarını artırır.
Gönüllü karbon kredisi portföyleri oluştururken iki aşamalı bir süreç izlenmelidir. İlk olarak, şirketler çevresel hedeflerini belirlemeli ve hangi karbon kredisi çözümlerinin bu hedeflere uygun olduğunu değerlendirmelidir. Bu değerlendirme, kredi türleri, miktarları ve projelerin fizibilitesi gibi unsurları içerir. İkinci olarak, şirketler detaylı bir portföy planlaması yaparak projelerin karbon etkisi, maliyetleri ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkıları gibi değişkenleri dikkate almalıdır. Bu süreçte, hem doğa temelli hem de teknoloji temelli çözümler arasında bir denge sağlanmalı ve uzun vadeli net sıfır hedeflerini destekleyecek stratejik yatırımlar yapılmalıdır.
Dengeli ve çeşitlendirilmiş portföyler, şirketlerin net sıfır hedeflerine ulaşmalarını ve küresel iklim değişikliğiyle mücadeleye katkıda bulunmalarını sağlar. Şirketlerin kaliteli karbon kredisi seçiminde dikkatli olması ve yenilikçi çözümler için finansman sağlaması, gönüllü karbon piyasasının büyümesini destekler. Bu sayede, şirketler hem operasyonel hedeflerini gerçekleştirir hem de iklim liderliği için önemli bir adım atmış olurlar.
Gönüllü Karbon Piyasalarının Net-Sıfır Yolculuğundaki Rolü
Gönüllü karbon kredilerinin küresel net sıfır emisyon hedefine ulaşmada oynadığı rol, özellikle yüksek bütünlüğe sahip karbon kredileri aracılığıyla finansmanı emisyon azaltma ve sera gazlarını (GHG) atmosferden giderme faaliyetlerine yönlendirme yeteneği ile öne çıkmaktadır. Bu tür krediler, işletmelerin kapsam 1, 2 ve 3 emisyonlarını azaltma çabalarını tamamlar, geçiş dönemi boyunca kalan emisyonları dengelemek ve net sıfır durumuna ulaşıldığında rezidüel emisyonları nötrleştirmek için araçlar sunar.
Şirketler gönüllü karbon kredilerini kullanmayı tercih ettiklerinde, hangi tür kredileri satın alacaklarına karar vermelidir. Karbon kredilerinin türü, azaltım faaliyetlerinin niteliği ile tanımlanır. Bu faaliyetler, antropojenik sera gazı emisyonlarını azaltabilir veya belirli bir temel senaryo ile karşılaştırıldığında atmosferden karbon giderimini artırabilir. Bu faaliyetler doğa temelli ya da teknoloji temelli olabilir. Örneğin, doğa temelli çözümler (NCS) arasında ormanların korunması, yeniden ağaçlandırma ve sürdürülebilir tarım yer alırken; teknoloji temelli çözümler (TbS) yenilenebilir enerji, enerji verimliliği projeleri ve doğrudan hava karbon yakalama (DACCS) gibi teknolojileri içermektedir.
Azaltım ve giderim kredileri arasındaki fark, karbon kredilerinin genel etkisini şekillendirir. Azaltım kredisi, atmosferden 1 metrik ton karbon dioksit eşdeğerini önleyen ya da azaltan faaliyetleri temsil ederken; giderim kredisi, atmosferden aynı miktarda karbonu gidermeyi ve uzun süreli olarak depolamayı ifade eder. Teknoloji temelli çözümlerle sağlanan emisyon azaltımları, yenilenebilir enerji projeleri, enerji verimliliği veya endüstriyel emisyonların yakalanmasıyla ilişkilidir. Doğa temelli çözümler ise ormansızlaşmayı önleme, tarım ve orman yönetimini iyileştirme gibi faaliyetlerle karbon azaltımı sağlar. Öte yandan, karbon dioksit giderimi için kullanılan teknolojiler arasında doğrudan hava karbon yakalama, biyokütle enerjiyle karbon yakalama ve depolama (BECCS) gibi yöntemler yer almaktadır. NCS ile sağlanan giderimler ise bozulmuş ormanları ve doğal habitatları iyileştirme ya da arazi yönetimini geliştirme gibi faaliyetleri içerir.
Net sıfır hedeflerine ulaşmak için doğa temelli çözümler ile teknoloji temelli çözümler arasında bir denge sağlanmalıdır. NCS çözümleri, uygun maliyetli karbon azaltımında hızlı sonuçlar sağlarken, TbS çözümleri uzun vadeli ve kalıcı karbon giderimi sunar. Doğa temelli çözümler, 2030 yılına kadar gerekli karbon azaltımının %30’undan fazlasını karşılayabilir. Ancak, karbon giderimini artırmak için teknoloji temelli çözümlere daha fazla finansman sağlanması gerekmektedir. Bu çözümler, uzun vadede daha kalıcı çözümler sunar ve net sıfır hedeflerini desteklemek için kritik bir rol oynar.
Portföy oluşturma süreci, karbon kredisi seçiminde stratejik bir yaklaşım gerektirir. Şirketlerin karbon kredisi portföylerini oluştururken, çözüm türleri, maliyetler, coğrafi dağılım ve risk değerlendirmeleri gibi faktörleri dikkate alması gerekmektedir. Dengeli bir karbon kredisi portföyü, maliyetleri yönetmeyi, gelecekte ihtiyaç duyulacak karbon giderimi kaynaklarını güvence altına almayı ve çeşitli projeler ile coğrafi bölgeler arasında riskleri azaltmayı sağlar. Ayrıca, doğa temelli çözümler biyolojik çeşitliliği koruma ve toplumsal faydalar gibi birçok yan fayda sunarken, teknoloji temelli çözümler endüstriyel gelişime katkıda bulunabilir.
Gönüllü karbon kredilerinin stratejik kullanımı, yalnızca çevresel hedeflere ulaşmayı değil, aynı zamanda şirketlerin sürdürülebilirlik taahhütlerini ve piyasa liderliklerini güçlendirmeyi sağlar. Şirketler, bu kredileri kullanarak karbon azaltımı ve giderimi projelerine fon sağlayabilir, piyasa taleplerini yönlendirebilir ve yenilikçi teknolojilerin geliştirilmesine katkıda bulunabilir. Bu bağlamda, gönüllü karbon kredileri, küresel iklim hedeflerine ulaşmak için önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir.
Gönüllü Karbon Kredilerinde Portföy Yaklaşımı
Sonuç ve Değerlendirme
Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları-2 (TSRS-2) kapsamında sera gazı azaltım hedefleri belirleyecek şirketler açısından karbon kredilerinin yeri, hem iklimle ilgili risk ve fırsatların yönetiminde hem de sürdürülebilir finansal kararların desteklenmesinde kritik öneme sahiptir. TSRS-2, işletmelerin iklimle ilgili risklerini ve fırsatlarını kapsamlı bir şekilde açıklamalarını ve bu açıklamaların hem finansal performansı hem de uzun vadeli stratejik hedeflere ulaşma kabiliyetlerini nasıl etkilediğini ortaya koymasını gerektirir. Bu bağlamda, karbon kredileri, işletmelerin raporlama yükümlülüklerini yerine getirirken emisyon azaltımı hedeflerini desteklemek ve dengelemek için bir araç olarak kullanılabilir.
TSRS-2’nin “metrikler ve hedefler” bölümü, işletmelerin sera gazı emisyonu azaltım hedeflerini açıklamasını ve bu hedeflere yönelik ilerlemeleri ölçmek için kullanılan yöntemleri ayrıntılı bir şekilde raporlamasını zorunlu kılar. Karbon kredileri, bu hedeflere ulaşmak için tamamlayıcı bir araç olarak kullanılabilir. Örneğin, işletmeler net emisyonlarını azaltmak amacıyla doğa temelli veya teknoloji temelli karbon kredilerini portföylerine dahil edebilir. Bu, özellikle kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonlarını azaltmada sınırları olan şirketler için önemli bir fırsat sunar. Ayrıca, kapsam 3 emisyonlarının yönetiminde de karbon kredileri önemli bir rol oynayabilir, çünkü bu emisyonlar genellikle değer zincirindeki dolaylı faaliyetlerden kaynaklanır ve doğrudan azaltımı zorlayıcıdır.
TSRS-2, aynı zamanda sera gazı emisyon hedeflerinin bilim temelli yöntemlere uygun olmasını ve işletmelerin karbon denkleştirme planlarının detaylı bir şekilde açıklanmasını şart koşar. Bu bağlamda, karbon kredilerinin kullanımı, şirketlerin hedeflerinin güvenilirliğini ve şeffaflığını artırabilir. Örneğin, karbon kredilerinin hangi türden olduğu, hangi projelerden elde edildiği, üçüncü taraf sertifikasyon süreçlerinden nasıl geçtiği ve bu kredilerin uzun vadeli etkileri gibi unsurların raporlanması, şirketlerin TSRS-2 gerekliliklerine uygun hareket etmesini sağlar.
Karbon kredileri aynı zamanda şirketlerin iklim dirençliliğini artırma ve düşük karbonlu bir ekonomiye geçişte karşılaşacakları geçiş risklerini yönetmelerine yardımcı olur. TSRS-2, geçiş planlarını ve bu planların dayandığı temel varsayımları açıklamayı zorunlu kılmaktadır. Karbon kredileri, geçiş planlarının bir parçası olarak, işletmelerin bu geçiş sürecinde karşılaşabilecekleri maliyetleri dengelemesine olanak tanır ve piyasa beklentilerine daha uygun bir pozisyon almalarını sağlar.
Türkiye’deki şirketler, TSRS-2 kapsamında sürdürülebilirlik hedeflerini belirlerken karbon kredilerini stratejik bir araç olarak değerlendirebilir. Bu, yalnızca raporlama standartlarına uyumu sağlamakla kalmaz, aynı zamanda işletmelerin çevresel performanslarını geliştirmelerine, piyasa itibarlarını artırmalarına ve küresel iklim değişikliğiyle mücadelede daha etkin bir rol üstlenmelerine katkıda bulunur. Karbon kredilerinin etkili ve şeffaf bir şekilde kullanımı, hem işletmelerin hem de genel anlamda Türkiye’nin düşük karbon ekonomisine geçiş sürecini hızlandıracaktır.
NOT. Bu yazı WBCSD ve Bain tarafından yayımlanan “How-to guide for voluntary carbon credit portfolio design” isimli rapordan yararlanılarak hazırlanmıştır.
Bir yanıt yazın